Біздің күнделікті рационымызды тұзсыз елестету мүмкін емес. Оның құрамындағы минералдар ағзаны бұлшық еттердің қысқаруы және сұйықтықтың теңгерімі сияқты процестерді реттей алатын маңызды электролиттермен қамтамасыз етеді. Егер тұзды шамадан тыс пайдаланатын болсаңыз, денсаулығыңызда елеулі проблемалар пайда болады.

Қалай тұз ағзаға зиян келтіреді

Тұз натрий хлоридінен тұрады. Оның барлық түрлері — ас, теңіз, тас, қара, қызғылт гималай — құрамында бірдей мөлшерде натрий бар. Бұл организм үшін өмірлік маңызды элемент, бірақ оның артық мөлшері ешқандай жақсылыққа әкелмейді.

Тұздың тым көп мөлшерін пайдалану қан айналымын баяулатады және артериялық қысымды көтереді, бұл инсульт, жүрек жетіспеушілігі, жүректің ишемиялық ауруы және бүйректің созылмалы ауруы сияқты жүрек-қан тамыры ауруларының пайда болу қаупінің негізгі факторы болып табылады.

Тұздың артығы жүрек пен бүйрекке қосымша жүктеме жасайды, қан тамырларының икемділігін бұзады, атеросклерозға, остеопорозға және бүйректе тастардың пайда болуына әкеледі.

Күніне қанша тұз пайдалануға болады

Тұз дәм рецепторларының сезімталдығын төмендетеді, сондықтан адамдар оған үйренеді және уақыт өте келе оның дозасын ұлғайтады. Көптеген елдерде, оның ішінде Қазақстанда тұзды пайдалану нормадан 5-10 есе асады.

Ұсынылатын тәуліктік ең көп тұз — 5 г, бұл бір шай қасықтан кем.

Диетадан тұзды мүлдем алып тастауға болмайды, себебі біздің ағзамыз натрийді жинай алмайды, оны тек тамақтан ғана алады. Егер тұздан толық бас тартсаңыз, онда одан кейін гипоксия, жүрек ырғағының бұзылуы, ұйықтау проблемалары, сусыздану, бұлшық ет әлсіздігі және тез шаршау болуы мүмкін.

Қандай өнімдерде тұз көп

Тұздың басым бөлігін — шамамен 80 пайызын — адамдар өңделген және қаптамаланған өнімдерден алады. Оларға келесілер жатады:

• Бисквиттер, кекстер, торттар, тұздықтар, пицца, гамбургерлер, паста және кеспе тағамдары.
• Ет және құс.
• Үлпек және дәнді дақылдар.

Ең тұздалған өнімдер нан, өңделген ет (ветчина, бекон, сосиска, шұжық), жартылай фабрикаттар, чипстер, ысталған өнімдер, фастфуд, зәйтүн, қызанақ шырыны және түрлі тұздықтар — майонез, кетчуп, соя және т.б. болып табылады.

Рациондағы тұзды тұтынуды қалай азайтуға болады

Тұз мөлшерін азайтуға келесідей тәсілдермен қол жеткізуге болады:

Жаңа піскен және өңделмеген өнімдерді, әсіресе жемістер мен көкөністерді көп жеңіз. Олардың құрамында тұз аз және калийге бай, ол жасушалар мен қан тамырларында натрий тұздарының жиналуын болдырмайды және жүрек денсаулығына ықпал етеді.

Тұздың орнына тұзды алмастыратын дәмдеуіштер мен шөптерді пайдаланыңыз. Олар тамаққа қосымша хош иіс пен дәм береді. Тұз лимон шырынын да алмастыра алады.

Үйде дайындаңыз. Сырттан келетін тағамда көп мөлшерде тұз болады. Ал сіз өзіңіз дайындағанда, қанша тұз қосатыныңызды бақылап, оның құрамы төмен ингредиенттерді таңдай аласыз.

Тамақты дайындау кезінде емес, тамақ ішер алдында тұздаңыз.

Заттаңбаларды оқыңыз. Көптеген қаптамаланған және өңделген тамақ өнімдерінде жасырын тұз бар. Оларда қанша тұз бар екенін білу үшін заттаңбадағы құрамды мұқият оқыңыз: «100 г-ға» бағанында әдетте натрий құрамы көрсетіледі, ол 140 миллиграмнан аспауы тиіс. Не «тұзы аз», «тұзы аз» немесе «тұзы қосылмаған» деген таңбалары бар өнімдерді іздеңіз.

Тұзды дұрыс тұтынуға үйреніңіз.
Оның саны азайған сайын, сіздің дәм рецепторларыңыз бейімделеді және бірнеше айдан кейін сіз тағамды тұздау ниетін тоқтатасыз.