Миокард инфарктінің не екенін білгенде адамды толғандыратын басты сұрақ ― инфарктті болдырмау және оны қалай жасау керек? Алға ұмтыла отырып, біз сізді тыныштандырғымыз келеді — инфаркттің алдын алу бар және ол жеткілікті нәтижелі. Ең бастысы: дағдыны ұмытпау және салауатты өмір салтын уақытша акция ғана емес, әдет ету. Төменде: инфаркттің алдын алу үшін не істеу керектігін айтамыз.

Миокард инфарктісінің алдын алуға болады ма?

Миокард инфарктінің алдын алу ― кардиологтардың, терапевтердің және отбасылық дәрігерлердің алдында тұрған басты міндеттердің бірі. Себебі, бүкіл әлем бойынша өлім себебінен инфаркт көшбасшы болып қала береді [4,6].  Жүрек талмасы әрбір адамның басынан өтуі мүмкін. Алайда, адам миокард инфаркті қаупіне барынша ұшырайтын топтар бар. Тәуекел факторларын жою іс жүзінде жүрек ұстамасының мүмкіндігін 0-ге жеткізеді. Сондықтан инфаркттің алдын алудың басты міндеті ―  қауіп факторларын бақылау және оларды барынша жою.

Инфаркттің даму тәуекелдерінің факторлары

Тәуекел факторлары туралы айтқанда, олардың бірдей еместігін білу қажет. Өкінішке орай, бәріне әсер етуге болмайды. Мысалы, жыныстық тиістілік (ер адамдарда миокард инфарктісі жиі дамиды) немесе жас (инфаркт қаупі жасына қарай артады) сияқты. Бірақ бұл тәуекелдерді өзгермелі тәуекел факторларын бақылай отырып түзетуге болады.

Мыналар инфаркттің даму қаупінің негізгі факторлары:

• Темекі тарту
• Липидті «(холестеринді) алмасудың бұзылуы
• Гипертония
• Қант диабеті
• Абдоминалды семіздік (бел мен жамбастың ара қатынасы) ерлер үшін 0,90-дан астам және әйелдер үшін 0,85 астам)
• Депрессия, жаһандық күйзеліс; қаржылық күйзеліс және өмірлік оқиғалар, ажырасуды, жұмыстан айырылуы және отбасылық қақтығыстар сияқты қоса алғанда психоәлеуметтік факторлар;
• Жемістер мен көкөністерді күнделікті тұтынудың жетіспеушілігі
• Физикалық белсенділігінің болмауы
• Алкогольді пайдалану [4].

Әйелдердің миокард инфарктісі

Жыныстық айырмашылықтар жүрек-қан тамыры жүйесінің аурулары кезінде маңызды екені белгілі. Кейбір мәліметтерге сәйкес әйелдер миокард ишемиясына біршама төзімді. Әйел жынысы миокардтың біршама жоғары сақталуымен және инфаркттің аз мөлшерімен байланысты [7].

Миокард инфарктісі ер адамдарда

Егер ер адамдар мен миокард инфарктісінің қаупі туралы айтатын болсақ, онда ерлер жынысы тәуекел факторы болып табылады деген белгілі бір статистика бар. Алайда, егер жас популяцияны есептесек, онда жас әйелдер тәуекел факторларының әсеріне бейім және олардың миокардтың жіті инфарктісі бойынша болжамдары нашар. Алайда, жас өткен сайын бұл айырмашылық жай ғана түзетілмейді, бірақ тәуекелдер ер пациенттерге көбірек қауіп төндіре бастайды [8].

Миокард инфарктісінің симптомдары

Миокард инфарктісі — қауіпті және ықтимал өлімге әкелетін ауру. Егер диагноз қойылса немесе инфарктке елеулі күдік болса, пациент жақын арада клиникаға шұғыл жеткізілуі тиіс. Сондықтан, егер сізде төменде көрсетілген симптомдардың кейбірі болса, дәрігерге жүгініңіз немесе ЖМК бригадасын шақыртыңыз:

• физикалық жүктемеде де демікпе тыныштықта
• кеуде тұсында басып тұратын немесе ашыған ауырсынулар
• кеуде тұсында жайсыздық және ауырлық
• ауырсынулар сол жақ жаурынға, қолға немесе төменгі иекке беруі мүмкін,
• Барлық шағымдар әдетте физикалық жүктеме кезінде күшею мүмкін.

Кейде инфаркт тән емес және жарқын симптомдары болмауы мүмкін [2, 4]. Бұл әсіресе қант диабеті бар науқастарға қатысты. Егер сізде әдеттегі дене жүктемесі кезінде демігу күшейсе, жақын арада дәрігерге жүгінудің маңызы бар.

Инфаркттің алдын алу және диагностика

Егер сіз тәуекел тобында болсаңыз, онда бұл тәуекелдердің жойылуы үшін барлық күш-жігерді жұмсау маңызды. Атап айтқанда: темекі шегуден бас тарту, салауатты тарелка ережелерін ескере отырып, тамақтануды қалыпқа келтіру, Физикалық белсенді болу маңызды ―  атап айтқанда аптасына 5 рет шамамен 30 минут белсенді жүру немесе кез келген жаттығу.

Инфарктті анықтауға қосымша тексерулер көмектеседі: бірінші кезекте ЭКГ және қандағы тропонин деңгейін талдау. Қалған барлық тексерулер инфаркт қаупін есептеу немесе оңалту бойынша болжамдар жасау үшін жоспарлы режимде жүргізіледі.

Егер дәрігер сізге препараттарды, әсіресе аспирин препараттарын немесе липидтердің деңгейін төмендететін препараттарды тағайындаған болса ― қабылдауды тоқтатпаңыз. Төмен дозадағы аспирин препараттары жүрек-қан тамыры апаттарының бастапқы және қайталама алдын алу ретінде қолданылады, оларды кейбір жағдайларда инфаркттен кейін тағайындайды [6]. Алайда тәуекел/пайда арақатынасын өлшеп, дұрыс режим мен дозаны тек дәрігер ғана таңдай алады.

Зерттеулер және талдаулар

Егер адам жіті жүрек-қан тамыры апаттары бойынша тәуекел тобында болса, онда оған ағзаның кейбір параметрлерін білу және қалыпты жағдайда ұстау маңызды. Ол үшін: холестерин деңгейі мен оның фракцияларына, глюкозаға, креатининге, несепнәр (артериялық гипертония болған жағдайда), сондай-ақ ЭХО-кардиографиядан өту қажет. Кейде дәрігер стационарда жүргізілетін қосымша неғұрлым егжей-тегжейлі жоспарлы тексерулерді тағайындай алады ― атап айтқанда: коронароангиография. Бұл зерттеу жүрек тамырларының өту дәрежесін анықтауға және жақын арада инфаркттің даму қаупін анықтауға және оның алдын алуға көмектеседі.

Қысқаша жадынама: инфарктіні қалай болдырмау

Егер жоғарыда жазылғандардың бәрін біріктірсек, онда қысқаша әдістемені жасауға болады — миокард инфарктісінің қаупін төмендетуге не көмектеседі:

• темекі тартуды тастаңыз
• салуатты толыққанды тамақтануды ұстаныңыз
• физикалық белсенді болыңыз,
• өзіңіздің салмағыңызды қалыптандырыңыз,
• өзіңіздің созылмалы ауруларыңызды бақылаңыз: әсіресе: диабет, артериялық гипертония,
• дәрігер тағайындаған препараттарды қабылдаңыз.

Ең бастысы, өзіңіздің денсаулығыңыз бен өміріңізді мүмкіндігінше ұзақ сақтай отырып, инфаркттен құтылуға немесе тәуекел тобынан шығуға болатынын есте сақтаңыз. Сіздің қолыңыздан келеді!

Мыналардан бейімделген:

• Patient education: Heart attack (Beyond the Basics). UpToDate (электронный ресурс. последнее обращение от 08.02.2024) https://www.uptodate.com/contents/heart-attack-beyond-the-basics?search=Patient%20education%20infarct&source=search_result&selectedTitle=2~150&usage_type=default&display_rank=2
• Инфаркт миокарда с подъёмом сегмента ST. Клинические протоколы МЗ РК 2017 год. Протокол №32 https://diseases.medelement.com/disease/%D0%B8%D0%BD%D1%84%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82-%D0%BC%D0%B8%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B0-%D1%81-%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D1%8A%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BC-%D1%81%D0%B5%D0%B3%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0-st/15487
• CDC ― Центр по контролю и предотвращению заболеваний США\\ Информация для пациентов: Симптомы сердечного приступа. Риски и восстановление (электронный ресурс, последнее обращение от 10.02.2024) https://www.cdc.gov/heartdisease/heart_attack.htm
• Оджа Н., Дхамун А.С. Инфаркт миокарда. [Обновлено 8 августа 2023 г.]. В: StatPearls StatPearls Publishing; 2024 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537076/
• ИБС. Стабильная стенокардия напряжения. Клинические протоколы РК от 2025 года. Протокол №18 https://diseases.medelement.com/disease/%D0%B8%D0%B1%D1%81-%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F-%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B8%D1%8F-%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D1%80%D1%8F%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F/14169
• Dai Y, Ge J. Clinical use of aspirin in treatment and prevention of cardiovascular disease. Thrombosis. 2012; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3236445/#:~:text=Long-term%20aspirin%20therapy%20reduces,definite%2C%20reduction%20in%20vascular%20death.
• Nordlund D, Engblom H, Bonnet JL, Hansen HS, Atar D, Erlinge D, Ekelund U, Heiberg E, Carlsson M, Arheden H. Gender but not diabetes, hypertension or smoking affects infarct evolution in ST-elevation myocardial infarction patients — data from the CHILL-MI, MITOCARE and SOCCER trials. BMC Cardiovasc Disord. 2019 Jul 3;19(1) https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6610840/
• Song PS, Kim MJ, Seong SW, Choi SW, Gwon HC, Hur SH, Rha SW, Yoon CH, Jeong MH, Jeong JO, Kamir-Nih Investigators. Gender Differences in All-Cause Mortality after Acute Myocardial Infarction: Evidence for a Gender-Age Interaction. J Clin Med. 2022 Jan 21;11(3)https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8837133/