Жүрек-қан тамыры ауруларын ерте кезеңде диагностикалау маңызды. Егер дер кезінде медициналық кеңес алса, олардың көптеген түрлерінің алдын алуға болады. Дәрігерге қашан баруға болатынын қалай түсінуге болады? Анықтайық.

Жүрек-қан тамыры аурулары өте көп және олардың әрқайсысының белгілері әртүрлі болуы мүмкін. Олардың негізгілерін қарастырайық.

Жүректің ишемиялық ауруы

Жүректің ишемиялық ауруы (ЖИА) — коронарлық артериялар бойынша қан ағынының бұзылуынан туындаған миокардтың зақымдануы. Коронарлық артериялардың органикалық зақымдануының басты себебі — атеросклероз.

Атеросклероз (артериялардағы май бляшкаларының жиналуы) сіздің қан тамырларыңыз бен жүрекке айтарлықтай зиян келтіруі мүмкін. Қан тамырларының тарылуы немесе бітелуі жүрек ұстамасына, кеуденің ауыруына (стенокардия) немесе инсультқа әкелуі мүмкін.

ЖИА белгілері келесілерден тұрады:

• кеуденің сол қолына, арқасына немесе төменгі жақ сүйегіне ұзақтығы 2-5 мин болатын иррадиациямен ауыруы мүмкін;
• демікпе;
• кеуде қуысында ауырлық пен жану сезімі;
• күшті эмоционалдық стресс немесе дене жүктемесі кезіндегі ауырсыну.

Жүрек аритмиясы

Аритмияда жүрек тым тез, тым баяу немесе тұрақсыз соғуы мүмкін.

Жүрек аритмиясының белгілері мен симптомдары:

• жүрек соғуының жиілігі (тахикардия);
• жүректің баяу соғуы (брадикардия);
• кеудедегі немесе жүрек аумағындағы ауырсыну;
• ойлардың шатасуы;
• бас айналу;
• демікпе;
• есінен тану немесе талып қалуға жақын жағдай.

Туа біткен жүрек ақаулары

Туа біткен жүрек ақаулары — бұл бала туғанға дейін құрсақта пайда болған жүректің, оның қақпақ аппаратының немесе оның қан тамырларының анатомиялық ақаулары. Бұл ақаулар оқшау немесе бір-бірімен үйлесімде кездесуі мүмкін.

Олардың кейбіреулері анатомиясы және бала туғаннан кейінгі аурудың ауырлығы бойынша салыстырмалы түрде қарапайым болып табылады. Мұндай кемістіктерге әдетте өмірге қауіп төндірмейтіндер жатады — олар жиі кеш балалық шағында немесе ересек жаста диагностикаланады, себебі ересек болған сайын жүрек құрылымы өзгеруі мүмкін, бұл жүрек кемістігіне әкеледі.

Мұндай кемістіктердің белгілері:

• дене белсенділігі кезінде жеңіл демігу;
• тез шаршау;
• тыныс алу;
• қолдың, табанның немесе аяқтың ісінуі.

Жүректің туа біткен ақаулары әдетте бала туғаннан кейін байқалады. Жүрек ақауының болу белгілері терінің бозғылт сұр немесе көгілдір түсін (цианоз), аяқтың, іштің ісінуін немесе көздің айналасын қамтуы мүмкін; тамақтандыру кезінде сәбилердің демігуі.

Кардиомиопатия (жүрек бұлшық етінің зақымдануы)

Кардиомиопатия — миокардты алғаш зақымдайтын аурулар тобы. Кардиомиопатияның бастапқы сатыларында симптомдар болмауы мүмкін. Жай-күйінің нашарлауына қарай симптомдар:

• белсенділік кезінде де, тыныштық жағдайында да демігу;
• аяқ-қолдардың ісінуі;
• шаршау;
• жүрек соғуының жиілігі немесе үзілісі;
• бас айналу және талу.

Эндокардит

Эндокардит — бұл жүрек камераларының ішкі қабығын және жүрек қақпақшаларын (эндокард) зақымдайтын инфекция. Эндокардиттің белгілері:

• дене қызуының біртіндеп көтерілуі;
• салмақтың төмендеуі;
• демікпе;
• әлсіздік немесе шаршау;
• аяқтың немесе іштің ісінуі;
• жүрек ырғағының өзгеруі;
• құрғақ немесе тұрақты жөтел;
• бүкіл денеде дерматологиялық түзілімдер.

Жүрек қақпақшасының аурулары

Жүректің төрт қақпағы бар — аорталды, митральді, өкпе және үш қақпақты, олар қан айналымын жүрек арқылы бағыттау үшін ашылады және жабылады. Клапандардың зақымдануы олардың тарылуына (стенозға), ағуына (жеткіліксіздігіне) немесе дұрыс жабылмауына (пролапс) әкелуі мүмкін.

Қандай клапан дұрыс жұмыс істемейтініне байланысты, әдетте жүректің клапанды ауруының белгілері:

• тыныс алу;
• тез шаршау;
• соғудың жиілігі;
• аритмия;
• бас айналу;
• балтырлар мен жіліншіктердің ісінуі;
• жүрек аумағындағы ауырсыну;
• талып қалу.

Дәрігерге қашан бару керек

Жүрек аумағындағы ауырсыну ЖҚА белгісі болуы міндетті емес, бірақ ол дәрігерге жүгінуге негіз болып табылады. Әсіресе, егер ол демікпе немесе талма болса, сондай-ақ сіздің отбасыңызда «өзектер» болса. Егер темекі шексеңіз, дұрыс тамақтанбасаңыз және қозғалмайтын өмір салтын ұстансаңыз, қауіп-қатер тобында екеніңізді есте сақтаңыз.

Бұдан басқа, дәрігердің қабылдауына баруға көмектесетін екі тест бар:

Мартина-Кушелевскийді сынап көріңіз — 30 секундта 20 рет отырыңыз, тамыр соғысын өлшеңіз және айғақтарды жазыңыз. Бір немесе екі минуттық тыныс алғаннан кейін қайтадан тамыр соғысын өлшеңіз және көрсеткіштерді салыстырыңыз. Егер норма шегінде 60-80% болса, онда бәрі дұрыс. Егер ол жоғары болса, онда кардиологқа жүгіну керек.

Штанге сынамасы. Бірнеше рет терең дем алып, дем шығарыңыз. Содан кейін терең дем алып, тыныс алуды тоқтатыңыз. Егер сіз 40-60 секунд бойы тыныс ала алмасаңыз, онда жүрек-қан тамыры және тыныс алу жүйелеріңіз қалыпты. Егер жоқ болса — дәрігерге бару керек.