Миокард инфарктісі немесе «жүрек талмасы» ретінде жиі танымал – жүрек-қан тамыры жүйесінің өте қауіпті ауруы. Дәл осы инфаркт бүкіл әлемде өлімнің басты себептеріне кіреді [4]. Ол өте айқын клиникалық көрініске ие болуы мүмкін және жасырын өтуі мүмкін, кез келген жаста, күннің уақытына немесе мән-жайларға қарамастан болуы мүмкін және инфаркттің пайда болу қаупін болдырмау немесе азайту үшін оның алдын алу туралы білу маңызды. Төменде мыналарды айтамыз: жүрек талмасынан қорғану үшін не істеу керек.

Инфаркттың қалай алдын алуға болады?

Ең бастысы — миокард инфарктінің алдын алу тиімді жұмыс істейді. Егер өмір салтын өзгертіп, дағдыны салауатты күйге ауыстырып, әр жолы өзіңізді салауатты таңдау жасауға үйретсеңіз, инфаркттің алдын алуға болады.

Сондай-ақ, осы қауіпті жағдай туындаған жағдайда кідіртпеу және шағымдар бойынша жедел жәрдем шақыру және бағыттау үшін инфаркт белгілерін білу маңызды.

Инфарктың басты симптомдары мыналар болып табылады:

• физикалық жүктемеде де демікпе тыныштықта
• кеуде тұсында басып тұратын немесе ашыған ауырсынулар
• кеуде тұсында жайсыздық және ауырлық
• ауырсынулар сол жақ жаурынға, қолға немесе төменгі иекке беруі мүмкін,
• Барлық шағымдар әдетте физикалық жүктеме кезінде күшею мүмкін.

Кейде жарқын клиникалық көрініс болмауы мүмкін, инфаркт әдеттегідей өтуі  мүмкін [2, 4]. Сондай-ақ, егер сіз өзіңіздің немесе жақындарыңыздың миокард инфарктіне күдікті болсаңыз да, жедел жәрдем келгенге дейін қандай да бір препараттарды қолдануға болмайтынын есте сақтау қажет. Олар көріністі көрсетпей, дәрігерлерді жаңылыстыруы мүмкін.

Инфаркттың туындау себептері

Миокард инфарктісі – бұл миокард некрозы немесе осы учаскенің ұзақ ишемиясы салдарынан жүрек бұлшық еті тінінің өлуі [2,4]. Ишемия – дегеніміз қан ағза немесе тін учаскесіне түсуінің төмендеуі немесе толық тоқтауы [1]. Миокард инфаркті кезінде бұл жүрек артерияларының ішкі қабырғаларында холестеринді түйіншек  деп аталатынды қалыптастыра отырып, холестеринді түзейді.

Нәтижесінде осындай түйіншек қан тамыр арнасын біршама толық немесе толығымен жабылуын әкеп соғады. Тіпті,  егер біршама жарық болса да, дене жүктемесі немесе эмоциялық алаңдаушылық аясында кезінде миокардтың оттегіге қажеттілігі артады, бірақ тарылған қан тамыры жеткілікті қанды өткізбейді және тіннің елеулі оттегімен ашығуы орын алады, бұл соңында миокардтың некрозына немесе инфарктіне әкеп соғады.

Сондай-ақ, түйіншек зақымдануы мүмкін. Бұл жағдайда қан тамырлары қабырғасының зақымданған бөлігінің микротромбозы орын алады және оның нәтижесі де қан ағымының бұзылуы мен инфаркті құрайды [4].

Нәтижесінде – инфаркттің негізгі себебі жүректің ишемиялық ауруы болып табылады, оның есебінен коронарлық (немесе жүрек) артериялардың өтімділігінің бұзылуы дамиды. Дәл осы аурудың ағымын бақылай отырып және уақтылы диагностикадан өте отырып, миокард инфарктінің алдын алуға болады

Инфаркттың тәуекел тобы

Миокард инфарктісінен кімге көбірек қорқу керек? INTERHEART деп аталатын зерттеулердің бірінде негізгі факторлар мен тәуекел топтары анықталды. Тәуекел факторлары туралы төменде айтамыз, бірақ егер оларды топтарға біріктірсек, онда миокард инфарктінің дамуы бойынша ең қауіпті қауіп тобы — темекі шегу мен холестерин алмасуының бұзылуын біріктіретін пациенттер құрайды. Олар жіті миокард инфарктімен ең күшті байланысын көрсетті [4]. Сондықтан инфаркттің алдын алу үшін темекі шегуден бас тартып, холестерин мен оның фракцияларының деңгейін қадағалау өте маңызды.

Инфаркттың туындау тәуекелінің факторлары

Тәуекелдің негізгі факторларын түрлендірілетін (әсер етуге және оларды жоюға болатын) және түрлендірілмейтін (әсер етпейтін) деп бөлуге болады

Соңғысына мыналарды жатқызуға болады: жасы (жасына қарай жүрек талмасы қаупі артады), жынысы (ер жынысы миокард инфарктінің дамуына көп мүмкіндік береді) және генетикалық бейімділігі [4]

Тәуекелдің түрлененетін факторларының бірін мыналарды атауға болады:

• темекі тарту
• Липидті (холестеринді) алмасудың бұзылуы
• Гипертония
• Қант диабеті
• Абдоминалды семіздік (бел мен жамбастың ара қатынасы) ерлер үшін 0,90-дан астам және әйелдер үшін 0,85 астам)
• Депрессия, жаһандық стресс; қаржылық стресс және өмірлік оқиғалар, ажырасуды, жұмыстан айырылуы және отбасылық қақтығыстар сияқты қоса алғанда психоәлеуметтік факторлар;
• Жемістер мен көкөністерді күнделікті тұтынудың жетіспеушілігі
• Физикалық белсенділігінің болмауы
• Алкогольді пайдалану [4].

Инфаркттың бастапқы алдын алу шаралары

Алғашқы профилактика деп әдетте аурудың дамуын болдырмайтын шараларды түсінеді. Ерлерде инфаркт «табылу» қаупі көп болғанымен, әйелдер мен ерлер үшін миокард инфарктісінің алдын алу бірдей болады — негізгі қауіп факторларын жою. Егер артық салмақ және әсіресе абдоминалдық семіздік болса, онда бұл параметрлерді қалыпқа келтіру маңызды. Егер пациент темекі шегетін болса, онда дәрігермен бірге мәселені шешіп, темекі өнімдерінен бас тарту қажет. Холестериннің жоғары деңгейі және оның фракцияларының арақатынасы бұзылған жағдайда дәрігер пациентке қан липидтерінің деңгейін төмендету үшін ерекше препараттарды тағайындай алады. Бұдан басқа, салауатты тарелка қағидаты бойынша дұрыс тамақтану, аптасына 5 күн 30 минуттан кем емес дене белсенділігі және артериялық қысым мен қандағы глюкозасының деңгейін бақылау маңызды. Кейде инфаркттің алдын алу үшін дәрігер холестерин деңгейін төмендететін немесе тромбоциттердің агрегациясын (жабысуын) азайтатын препараттарды — аспирин препараттарын тағайындай алады. АСҚ препараттары инфаркт пен басқа да жүрек-қан тамырлары ауруларының бастапқы алдын алу жөніндегі хаттамаларға кіреді [6]. Бірақ бұл дәрігерлік құзірет қана, ешқашан өз бетінше емделмеңіз

Инфаркттың қайталама алдын алу

Миокард инфаркті расталған кезде, онда қайталама алдын алу — ұстаманың қайталануын болдырмауда тұжырымдалады. Осы мақсатта пациентке шағымдар болған кезде немесе көрсетілімдер бойынша жоспарлы коронароангиография — рентген қондырғысының көмегімен жүрек тамырларын арнайы зерттеу жүргізілуі мүмкін. Осылайша қан тамырларының жай-күйі мен өтімділігін тексере алады. Қажет болған жағдайда саңылауды кеңейту және осы саланың инфаркт дамуының алдын алу үшін тарылу қаупі бар тамындың ішіне арнайы түтікше орнатады.

Сондай-ақ, миокард инфарктіне күдіктену кезеңінде және жедел жәрдем келгенге дейін пациенттерге ацетилсалицил қышқылының препараттары және тромбоциттердің агрегациясын төмендететін басқа да дәрілер тағайындалады [2].

Инфаркттың ерте диагностикасы үшін қандай тексеруден өту қажет

Миокард инфарктісіне күдікті жағдайда стандартты зерттеулер тағайындалады. Бірінші кезекте – электрокардиография. Тек ЭКГ-де ғана инфаркттің бары туралы өзгерістерді байқауға болады. Сондай-ақ, пациенттің ЖМК бригадасы алып келген емханада жиі тапсыратын кейбір талдамаларды тапсыру маңызды. Олардың бұл талдауларын сезімтал тропонинге арналған тест деп бөліп көрсету керек. Оның көтерілуі жүрек бұлшық етінің зақымдануын көрсетеді, демек миокардтың инфарктісі болуы мүмкін [2]. Инфарктті жоспарлы диагностикалау үшін тексерулер жоқ, себебі бұл шұғыл жағдай, бірақ жүректің ишемиялық ауруын бақылау үшін артериялық қысым, холестерин, глюкоза деңгейін бақылау қажет.

Инфарктты болдырмау үшін дәрігерге қаншалықты жиі бару қажет

Жүректің ишемиялық ауруының дамуын немесе асқынуын болдырмау үшін, демек, тәуекел тобындағы пациент өзінің жай-күйіндегі өзгерісті сезінгеннен кейін дәрігерге баруы тиіс. Мысалы, қалыпты дене жүктемесі кезінде демікпенің күшеюі кезінде. ИБС тұрақты ағымында әр 4-6 ай сайын дәрігерге баруға болады [5].

Қорытындылай келе, егер сіз миокард инфарктін бастан кешкен болсаңыз да, өмір сүруге қызығушылықтарыңызды жоғалтпауға тиіс екенін атап өту қажет. Дұрыс оңалту және қайталанған эпизодтардың алдын алу, салауатты өмір салты және өзіңізге қамқорлық көрсету сіздерге жарқын және бай өмір сыйлайды!

Мыналардан бейімделген:

1. Patient education: Heart attack (Beyond the Basics). UpToDate (электронный ресурс. последнее обращение от 08.02.2024) https://www.uptodate.com/contents/heart-attack-beyond-the-basics?search=Patient%20education%20infarct&source=search_result&selectedTitle=2~150&usage_type=default&display_rank=2
2. Инфаркт миокарда с подъёмом сегмента ST. Клинические протоколы МЗ РК 2017 год. Протокол №32 https://diseases.medelement.com/disease/%D0%B8%D0%BD%D1%84%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82-%D0%BC%D0%B8%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B0-%D1%81-%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D1%8A%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%BC-%D1%81%D0%B5%D0%B3%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0-st/15487
3. https://www.cdc.gov/heartdisease/heart_attack.htm
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537076/
5. ИБС. Стабильная стенокардия напряжения. Клинические протоколы РК от 2025 года. Протокол №18 https://diseases.medelement.com/disease/%D0%B8%D0%B1%D1%81-%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F-%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B8%D1%8F-%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D1%80%D1%8F%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F/14169
6. Sirois C, Couture J, Grégoire JP. Acetylsalicylic acid for primary prevention of cardiovascular diseases in older patients with diabetes: do the benefits overcome the risks? Ther Adv Drug Saf. 2012 Oct;3(5):213-26 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4110868/